Nikotyna

Nazwa chemiczna: 3-(1-metylo-2-pirolidyno)-pirydyna

Nikotyna jest agonistą (prościej- pobudzaczem) receptorów N-acetylocholinowych ? występujących w zwojach układu autonomicznego. Zaliczana jest do substancji silnie toksycznych. Nikotyna po przyłączeniu do tego receptora powoduje jego pobudzenie. Jednak w przeciwieństwie do acetylocholiny nie ulega szybkiemu rozkładowi, co prowadzi do uniewrażliwenia receptorów N-cholinergicznych na działanie acetylocholiny. W praktyce prowadzi to do krótkiego pobudzenia zwojów, a następnie ich porażenia. Nikotyna łatwo wchłania się przez drogi oddechowe, śluzówki i skórę.
Po wprowadzeniu do organizmu małych dawek nikotyny (1-3 mg) obserwuje się działanie stymulujące, gdyż dochodzi do zwiększonego wydzielania adrenaliny. Przyspiesza rytm serca, wzrasta ciśnienie krwi, dochodzi do rozszerzenia źrenic. Zwiększa się również zużycie tlenu przez serce i dochodzi do zwężenia naczyń wieńcowych. Takie działanie może być niebezpieczne dla osób cierpiących na chorobę wieńcową.
Większe dawki prowadzą do poważniejszych zmian w funkcjonowaniu układu nerwowego. Dochodzi do zmian percepcji, zmian postrzegania otoczenia, obserwuje się światłowstręt, zmęczenie, brak energii, ślinotok, wymioty, biegunkę. W przypadku poważniejszych zatruć dochodzi do zmniejszenia pola widzenia i pojawiają się halucynacje - zazwyczaj czarno-białe, "wizjonerskie" obrazy.
Po przyjęciu ekstremalnie wysokich dawek obserwuje się wymienione wcześniej symptomy pobudzenia, a następnie dochodzi do utraty przytomności, drgawek i zgonu z powodu porażenia układu oddechowego i serca.

Nikotyna zwiększa również ilość wytwarzanej w mózgu dopaminy - neuroprzekaźnika związanego między innymi z odczuwaniem przyjemności. Nikotyna ma również wpływ na funkcjonowanie wielu enzymów ? w tym tych, które odpowiadają za metabolizm leków, co sprawia, że zmienia ona siłę i długości ich działania. Czas półtrwania nikotyny to około 2 godziny.

Nikotyna jest substancją wywołującą uzależnienie fizyczne i psychiczne i jest główną substancją odpowiedzialną za nałóg palenia. Nie ma jednak działania rakotwórczego (ale dym papierosowy już tak !!).

Dawka śmiertelna dla osoby niepalącej wynosi od 50 do 100 mg (około 1,5 mg/kg masy ciał). Dla osoby palącej, w wyniku zjawiska tolerancji, jest ona większa.
Nikotyna stosowana jest jako składnik preparatach owadobójczych.

Surowce

Folium Nicotianae

Rośliny: Nicotiana tabaca - Tytoń szlachetny
Rodzina: Solanaceae

Nicotiana tabaca - Tytoń szlachetny Zdjęcie: Markus Hagenlocher

Tytoń szlachetny jest jednoroczną rośliną uprawną, powstałą w wyniku krzyżówki dwóch innych gatunków tytoniu. Pochodzi prawdopodobnie z Ameryki Południowej (z rejonu Andów), gdzie był uprawiany jeszcze przed przybyciem Europejczyków jako roślina rytualna. Obecnie tytoń uprawia się na całym świecie, również w Polsce.
Liście tej rośliny zawierają od 1 do 3% nikotyny. Po wysuszeniu i fermentacji wykorzystuje się je do produkcji tytoniu, z którego wytwarza się papierosy i cygara, zaś po sproszkowaniu tabakę. Liście są stosowane również do wyrobu preparatów owadobójczych, kwasu nikotynowego i jego amidu.

Ostatnia aktualizacja: 2011-01-31