Reklama:

Zioła w ciąży

Ciąża jest bardzo ważnym okresem w życiu każdej kobiety. Jest to czas, kiedy zaczyna skupiać się na rozwijającym się w jej organizmie dziecku. Już wtedy zaczyna o nim myśleć i dbać o jego potrzeby. Bardzo często zmienia swój styl życia tak, aby zapewnić zdrowie i prawidłowy rozwój swojemu przyszłemu potomkowi. Mądrzej sięga nie tylko po jedzenie, ale i po leki - mając świadomość, że mogą one mieć wpływ na rozwój dziecka. W tej sytuacji często rezygnuje ze stosowanych do tej pory preparatów i stara się zastąpić je bezpieczniejszymi. Tu często jej wybór pada na leki naturalne, które powszechnie uważa się za bezpieczne i zdrowe preparaty. Zastanówmy się, czy słusznie?

Ciąża, a leki

Okres życia płodowego ma bardzo duże znaczenie dla rozwoju dziecka. Niewielkie nawet zmiany czy zakłócenia w procesach rozwoju płodu mogą prowadzić do zaburzeń rzutujących na całe dalsze życie. Najbardziej krytyczny jest tu okres pierwszego trymestru ciąży, kiedy to następuje formowanie się najważniejszych dla życia i funkcjonowania organów. Z tego względu należy zachować szczególną ostrożność przy przyjmowaniu jakichkolwiek leków w tym okresie, gdyż część z nich zakłóca prawidłowy rozwój płodu. Mniej krytyczne, ale również ważne, są okres drugiego i trzeciego trymestru.

Bezpieczeństwo lekowe w ciąży

W celu oceny bezpieczeństwa stosowania leków w ciąży podzielono je na kilka kategorii.

• Kategoria A - leki, które zostały przebadane klinicznie i ich stosowanie nie wiąże się z ryzykiem uszkodzenia płodu nawet w pierwszym trymestrze. Na ulotce takiego preparatu pacjentka znajdzie informację, że lek ten może być stosowany w ciąży. Wbrew pozorom jest to stosunkowo nieliczna grupa preparatów. Jest to wynikiem pewnej niechęci i wielu trudności w prowadzeniu badań klinicznych na kobietach w ciąży.
• Kategoria B - leki, które prawdopodobnie nie wykazują działań niepożądanych na ludzkie płody, nie przeprowadzono jednak w ich przypadku pełnego zakresu badań, który pozwoliłyby na pełne potwierdzenie ich bezpieczeństwa. Na ulotce takiego preparatu pacjentka znajdzie informację, że lek może być stosowany po konsultacji lekarskiej, w wypadku zdecydowanej konieczności.
• Kategoria C - leki, co do których nie prowadzono badań, lub takie, które w świetle badań na zwierzętach mogą być niebezpieczne w ciąży. Leki takie można stosować u ciężarnych po konsultacji lekarskiej, kiedy w opinii lekarza korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu.
• Kategoria D - leki, które działają niekorzystnie na płód, ale zastosowane w pewnych sytuacjach czy schorzeniach (stany zagrożenia życia matki) mogą przynieść więcej korzyści niż szkód. Należy je stosować tylko w przypadkach, gdy leki kategorii A, B i C nie mogą być zastosowane, lub są nieskuteczne.
• Kategoria X - leki, które działają niekorzystnie na płód, a zagrożenia wynikające z ich zastosowania nie są adekwatne do potencjalnych korzyści. Takie leki są bezwzględnie przeciwwskazane u ciężarnych i kobiet mogących zajść w ciążę.

Bezpieczeństwo leków roślinnych.

Wzorując się na systemie przewidzianym dla leków syntetycznych można, moim zdaniem, wyróżnić kilka kategorii surowców o różnym stopniu bezpieczeństwa stosowania w czasie ciąży.

• Kategoria A - leki oparte na surowcach roślinnych, co do których mamy badania potwierdzające bezpieczeństwo ich stosowania w ciąży. Trzeba tu od razu zaznaczyć, że pomimo kilkutysięcznej historii stosowania leków roślinnych jest to mała grupa, złożona z kilku zaledwie surowców. Wynika to z tego, że można do tej grupy zaliczyć jedynie te, w stosunku do których przeprowadzono odpowiednie badania kliniczne, co do chwili obecnej jest rzadkością.
• Kategoria B - są to surowce i leki roślinne nie posiadające wszystkich badań pozwalających na potwierdzenie, że mogą być bezpiecznie stosowane u kobiet w ciąży. Mimo tego, że stosowanie surowców z tej grupy obarczone jest niewielkim ryzykiem to wymaga ono wcześniejszej konsultacji lekarskiej. Podobnie jak w przypadku grupy A jest to nieliczny zbiór, do którego można zaliczyć zaledwie kilka surowców.
• W przypadku surowców roślinnych najbardziej liczna jest grupa preparatów z kategorii C - czyli takich, w stosunku do których nie przeprowadzono badań, lub przeprowadzone badania i znane nam informacje wskazują, że preparat może mieć niekorzystne działanie na płód. Podobnie jak w przypadku leków syntetycznych można je stosować u ciężarnych po konsultacji lekarskiej, kiedy w opinii lekarza korzyści dla matki przewyższają potencjalne ryzyko dla płodu. Na potrzeby leku roślinnego kategorię C można, moim zdaniem, podzielić na 3 podgrupy - Ca, Cd i Cx. Dodatkowy podział odzwierciedla dokładniej ryzyko stosowania tych preparatów, które określam na podstawie informacji jakie mamy na temat tych surowców.
   
  • Ca - to takie surowce, co do których nie ma badań wskazujących na ich bezpieczeństwo w ciąży, ale doświadczenie medycyny ludowej, czy ziołolecznictwa akademickiego wskazuje z dużym prawdopodobieństwem, że nie mają one działania szkodliwego na płód ludzki. Leki z tej grupy można uznać za obarczone małym lub średnim ryzykiem dla rozwoju ciąży. Nie zwalnia to jednak z obowiązku konsultacji lekarskiej przed zastosowaniem leku zawierającego taki surowiec. Ich zastosowanie należy ograniczyć do przypadków kiedy jest naprawdę konieczne.
  • Cd - surowce, co do których nie ma badań wskazujących na ich bezpieczeństwo w ciąży, ale doświadczenie medycyny ludowej czy ziołolecznictwa akademickiego wskazuje, że mogą mieć potencjalne działanie szkodliwe na rozwój ludzkiego płodu.
  • Cx - surowce, które w świetle badań na zwierzętach, innych doświadczeń bądź informacji mogą być niebezpieczne w ciąży.
  Przy surowcach z tych dwóch ostatnich grup należy wziąć pod uwagę większe ryzyko działań niepożądanych i ograniczyć, lub najlepiej wykluczyć ich podawanie w ciąży. Ewentualną decyzję o ich podaniu powinien podjąć lekarz, po dokładnym rozważeniu stosunku korzyści do ryzyka, jakie stwarza zastosowanie danego surowca.
   
• W przypadku leków syntetycznych wyróżnia się jeszcze kategorię D. Jeśli jednak chodzi o lek roślinny trudno mówić o tej kategorii, czyli o lekach obdarzonych dużym ryzykiem działań niepożądanych, ale ratujących życie matki. Nie istnieją we współczesnej medycynie takie surowce roślinne (za wyjątkiem sytuacji ekstremalnych i miejsc, w których dostęp do leków syntetycznych jest bardzo ograniczony), które można by uznać za ratujące życie i niedające się zastąpić skuteczniejszymi lekami syntetycznymi.
• Kategoria X - surowce, co do których istnieją dowody na niekorzystne działanie na płód ludzki lub zwierzęcy, a ryzyko ich wykorzystania zdecydowanie przewyższa potencjalne korzyści. Jest to stosunkowo niewielka grupa. Surowce te zdecydowanie nie powinny być stosowane w czasie ciąży.

W celu uproszczenia tej systematyki - dla pacjentek - surowce roślinne można również podzielić na 3 grupy:

• 1 - surowce, które można bezpiecznie stosować w ciąży - zaliczymy tu kategorię A
• 2 - surowce, które można stosować jedynie po konsultacji lekarskiej - kategorie B i Ca
• 3 - surowce, które nie powinny być stosowane przez kobiety w ciąży - będą to kategorie Cd, Cx i X

Poniżej tabela, w której znajdziecie większość surowców roślinnych i informacje o możliwości ich wykorzystania w ciąży, zgodnie z opisanymi wcześniej systemami. Pełna wersja tabeli - z komentarzami dostępna pod linkiem.

Podsumowanie.

Analizując ilość surowców przypisanych do poszczególnych grup przyznać trzeba, że pomimo wielowiekowej tradycji ich wykorzystania, ilość informacji pochodzących z badań klinicznych na temat ich bezpieczeństwa w ciąży jest skąpa. Bardzo często musimy się opierać na doświadczeniu, a nie na wynikach potwierdzonych badań. Niemniej sądzę, że w wielu przypadkach warto zaryzykować i sięgnąć po preparaty roślinne. Lepiej korzystać z wielowiekowego doświadczenia niż z preparatów syntetycznych o często krótkiej historii - nie przebadanych w pełni pod kątem ryzyka dla płodu. Korzystanie z tego doświadczenia, oraz częściowo z dorobku współczesnej medycyny opartej na badaniach klinicznych, pozwala ograniczyć bądź wyeliminować z terapii kobiet ciężarnych te surowce roślinne, które obarczone są większym ryzykiem niekorzystnych dla płodu działań. Oznacza to, że leki roślinne, pomimo częstego braku badań potwierdzających bezpieczeństwo ich stosowania w ciąży, stanową ciekawą i cenną grupę leków dla kobiet ciężarnych.

mgr farmacji Łukasz Ejsmont
Data: 2017-12-01