Reklama:

Leki roślinne w leczeniu nadciśnienia

Nadciśnienie tętnicze jest chorobą, o której mówi się głośno dopiero od XX wieku. Wcześniej, ze względu na małe znaczenie epidemiologiczne i brak możliwości pomiaru ciśnienia krwi, było ono nieznane. Nie należy się też dziwić, że w medycynie ludowej, z której wywodzi się współczesne ziołolecznictwo brak jest sprawdzonych lekarstw na tą chorobę. Dopiero w XX wieku, wraz z poznaniem tego schorzenia zaczęto wykorzystywać zioła i leki pochodzenia roślinnego do leczenia nadciśnienia tętniczego. Sprawiło to, że ilość uznanych w leczeniu tej choroby ziół jest, w porównaniu z innymi, znanymi od wieków dolegliwościami, stosunkowo niewielka. Sytuację tą pogarszają dodatkowo 2 fakty – brak znajomości prawdziwych przyczyn tej choroby (ciśnienie samoistne) jak i intensywny w XX wieku rozwój farmakoterapii opartej na syntetycznych substancjach czynnych.
Okazuje się jednak, że leki roślinne mogą być skutecznymi środkami w leczeniu lekkich przypadków NT, jak i również cennymi lekami pomocniczymi w cięższych przypadkach tej choroby. Ich włączenie do terapii wymaga jednak konsultacji lekarskiej. Zapobiegnie to ewentualnym niepożądanym interakcjom i pomoże w prawidłowym zaplanowaniu leczenia.

Leki roślinne mające zastosowanie w NT można podzielić na 3 grupy:
• Leki o działaniu ośrodkowy
• Leki o działaniu moczopędnym
• Leki o działaniu pomocniczym

Leki o działaniu ośrodkowym

Jest to grupa leków roślinnych, a w zasadzie substancji izolowanych z roślin, które działając ośrodkowo, silne obniżają ciśnienie tętnicze krwi. W grupie tej znajdują się niektóre z alkaloidów np. rezerpina czy dihydroergotamina. Substancje te były kiedyś stosunkowo często stosowane, jednak dziś ze względu na swoje działania niepożądane straciły swoje znaczenie w leczeniu nadciśnienia. Zostały one wyparte przez bezpieczniejsze i skuteczniejsze od nich leki syntetyczne.

Leki o działaniu moczopędnym

Inną grupą leków roślinnych, która może mieć spore znaczenie w leczeniu nadciśnienia, są wszelkiego rodzaju zioła lub mieszanki ziołowe o działaniu moczopędnym, a zwłaszcza te, które nasilają wydalanie sodu z organizmu. Leki te działają na tej samej zasadzie, jak wracające obecnie do łask syntetyczne diuretyki: zmniejszając objętość płynów w organizmie zmniejszają ilości krwi krążącej w naczyniach krwionośnych, co prowadzi ostatecznie do obniżenia ciśnienia krwi. Fakt, że mają one działanie słabsze od leków syntetycznych sprawia, że ich stosowanie jest celowe w lekkim nadciśnieniu lub w przypadku kiedy traktujemy je jako leki pomocnicze.

Do wielu ziół o takim moczopędnym działaniu należą: brzoza brodawkowata, chaber bławatek, jałowiec pospolity, lubczyk ogrodowy, mniszek lekarski, nawłoć pospolita, perz właściwy, pokrzywa zwyczajna, pietruszka zwyczajna, rdest ptasi, róża dzika, skrzyp polny, śliwa tarnina (kwiat). Większość z tych roślin występuje w sprzedaży w postaci pojedynczych ziół a niektóre z nich stosowane są jako dodatki do codziennej diety. Na rynku spotyka się też mieszanki ziołowe, które zawierają niektóre z tych ziół. Co ciekawe, we wskazaniach do ich użycia często brak jest informacji o zastosowaniu w NT. Jest to tym bardziej zaskakujące, że część z tych mieszanek zawiera jeszcze inne zioła, które uznawane są za surowce wspomagające w leczeniu NT. Przykładem takiej mieszanki może być Circulosan fix.

W ostatnim czasie na naszym rynku pojawia się coraz więcej preparatów o działaniu odwadniającym, czy oczyszczającym organizm, które stosowane są w celu poprawy samopoczucia, zmniejszenia ilości wody w organizmie i poprawienia sylwetki. Preparaty te skierowane są głównie dla kobiet. Większość z nich zawiera wiele ziół o działaniu moczopędnym. Z tego też względu ich przyjmowanie może mieć niewielkie znaczenie pomocnicze w leczeniu nadciśnienia tętniczego.
Należy wspomnieć, że dłuższe przyjmowanie zarówno syntetycznych jak i naturalnych diuretyków wymaga nadzoru lekarskiego i kontroli poziomu elektrolitów w organizmie.

Leki o działaniu pomocniczym

Do tej grupy zalicza się między innymi leki, które działają rozkurczająco na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych. Zawierają one metyloksantyny, papawerynę i inne substancje o podobnym działaniu. Metyloksantyny zawarte są przede wszystkim w takich roślinach jak kawa, herbata i kakao. Spożywanie tych dwóch ostatnich może nieznacznie obniżać ciśnienie krwi. Za to zawarta w tych surowcach metyloksantyna - teofilina stosowana jest w wyizolowanej postaci.
Mak lekarski zawiera papawerynę, która również rozkurcza naczynia krwionośne. Jest ona obecnie stosowana w wyizolowanej postaci, rzadko jednak w leczeniu nadciśnienia tętniczego.
Jemioła jest rośliną, która od dawana ma zastosowanie w leczeniu NT. Wykazano, że zawiera wiele składników, które obniżają ciśnienie krwi np. : wiskotoksyna, cholina, GABA, histamina. Niestety, przy podaniu doustnym większość z tych substancji ulega rozłożeniu w przewodzie pokarmowym. Z tego względu preparaty jemioły podawane doustnie tracą większość ze swoich właściwości hipotensyjnych.
Barwinek mniejszy zawiera szereg alkaloidów w tym winkamine, które rozkurczają naczynia krwionośne powodując łagodne, ale uchwytne obniżenie ciśnienia krwi. Substancje te poprawiają również krążenie mózgowe. Sprawia to, że wyciągi z barwinka mogą być dobrymi, pomocniczymi preparatami dla starszych osób uskarżających się na problemy z pamięcią.
Kwiat głogu - zawarte w tym surowcu flawonoidy wykazują łagodne i długotrwałe działanie hipotensyjne. Dodatkową zaletą stosowania wyciągów z tej rośliny jest ich tonizujące działanie na mięsień sercowy, dlatego też preparaty z kwiat głogu są dobrą propozycja dla osób mających równoczesne problemy z sercem i nadciśnieniem tętniczym.
Serdecznik pospolity jest trochę mniej znaną roślina. Zwiera ona flawonoidy oraz alkaloidy, które rozkurczając naczynia krwionośne powodują zauważalny spadek ciśnienia krwi. Zawarte w tej roślinie substancje mają również działanie uspokajające, porównywalne z działaniem kozłka lekarskiego. Sprawia to, że surowiec ten zaleca się pacjentom z nadciśnieniem tętniczym, którzy wymagają dodatkowo jakichś środków o działaniu uspokajającym.

Co zaproponować pacjentowi ?

Wielu z nas w swojej praktyce zawodowej spotyka się z pacjentami, którzy przychodzą do nas i proszą o coś na obniżenie ciśnienia. Jeżeli nie jest to pilna dla pacjenta sprawa i nie oczekuje on od leku natychmiastowego działania, można doradzić mu któryś z zaproponowanych przeze mnie leków roślinnych. Warto przy tym podpytać się pacjenta jakie ewentualne preparaty już przyjmuje i czy ma jakieś schorzenia dodatkowe. Dzięki temu będziemy lepiej wiedzieli, co możemy mu zaproponować. Jeżeli pacjent w ramach swojego leczenia przyjmuje jakieś diuretyki, można zaproponować mu któryś z preparatów o działaniu pomocniczym. Jeżeli inne leki, można zaproponować mu zioła moczopędne. Jeżeli ma chorobę niedokrwienną serca zaproponujemy mu preparaty z głogiem.
Pamiętajmy także o tym, aby namówić pacjenta żeby skonsultował ze swoim lekarzem włączenie tych ziół do terapii.

mgr farmacji Łukasz Ejsmont
Data: 2004-06-10